Bida là một bộ môn thể thao đòi hỏi sự khéo léo, kỹ năng và tư duy chiến thuật của người chơi. Không chỉ thế, bộ môn này còn được mang đi thi đấu ở nhiều đấu trường quốc tế. Vậy nên, nếu bạn đang mong muốn phát triển theo con đường chuyên nghiệp, trước tiên hãy cùng Review Bida tìm hiểu bida là gì và những thông tin cơ bản về bộ môn này qua bài viết được chia sẻ dưới đây!
Bida là gì?
Billiard tại Việt Nam thường được gọi với cái tên khác là bida hoặc bi-a. Đây là một trò chơi phổ biến thường được chơi cùng với một cây gậy (hay còn gọi là cây cơ) và các quả bóng nhiều màu sắc trên mặt bàn bằng phẳng. Trong trò chơi này, mỗi người chơi sử dụng một loại bi để ghi điểm và giành chiến thắng trước đối thủ. Điểm đặc biệt của bida là người chơi không cần mua sắm dụng cụ hay phụ kiện cá nhân, vì các quán bida sẽ cung cấp đầy đủ với giá thuê không quá cao được tính theo giờ.
Theo luật chơi bida, trên một bàn bida tiêu chuẩn sẽ có 1 quả bóng trắng với 15 quả bóng màu sắc khác nhau, được xếp thành hình tam giác. Người chơi sử dụng phần đầu nhỏ của cây gậy (cây cơ) để đẩy các quả bóng trên bàn, làm cho chúng va chạm vào nhau hoặc rơi xuống lỗ để tính điểm. Tùy theo từng thể loại mà cách tính điểm sẽ có sự khác nhau.
Khi bắt đầu, người chơi sẽ đánh quả bóng trắng để tác động vào các quả bóng màu. Nếu người chơi không đưa được quả bóng màu nào vào lỗ, quyền đánh sẽ được chuyển sang đối thủ. Trò chơi tiếp tục như vậy, và người chơi nào ghi được nhiều điểm hơn hoặc đưa được nhiều bi vào lỗ hơn sẽ giành chiến thắng. Ngoài ra, còn có một số loại bida khác mà thay vì đánh vào lỗ, người chơi buộc phải khiến các bi chạm vào nhau đúng theo luật quy định.
Bida không chỉ là một trò chơi giải trí mà còn là một môn thể thao đòi hỏi kỹ năng, sự tập trung và tính chiến thuật cao. Tại Việt Nam, có không ít quán bida để bạn có thể tìm đến, giải trí, luyện tập hay thậm chí theo đuổi con đường phát triển chuyên nghiệp của mình.
Lịch sử của bộ môn thể thao bida
Sau khi tìm hiểu bida là gì, chúng ta sẽ tiếp tục đến với một số thông tin về bộ môn này. Một số tài liệu đã chỉ ra rằng bida từng xuất hiện lần đầu tiên vào những năm 1340. Ở mỗi quốc gia, bộ môn này sẽ có những tên gọi khác nhau, chẳng hạn như ở Pháp, trò chơi này được gọi là billiard, ở Ý là biglia, tại Tây Ban Nha nó có tên là villota và ở Anh lại được biết đến với cái tên “ball-yard,” nghĩa là trò chơi bi trên sân.
Ban đầu, bida được biết đến là một trò chơi giải trí dành riêng cho giới quý tộc thượng lưu. Trò chơi được tổ chức ngoài trời với hình thức gần giống với chơi golf, sử dụng bi và sân cỏ xanh. Người chơi sử dụng gậy để đánh bi xuyên qua khung sắt nhỏ, đồng thời trên đường di chuyển cũng sẽ có nhiều chướng ngại vật khác nhau. Người chiến thắng là người vượt qua tất cả chướng ngại vật và đánh bi vượt qua khung sắt đầu tiên.
Trải qua nhiều lần thay đổi và cải tiến về kiểu dáng và cách chơi, bida đã trở nên phổ biến rộng rãi ở nhiều quốc gia và thu hút một lượng lớn người chơi từ các tầng lớp khác nhau. Ngày nay, bida không chỉ là một môn thể thao giải trí mà còn là một môn thi đấu chuyên nghiệp với nhiều biến thể khác nhau và các giải đấu quốc tế hấp dẫn.
Hiểu biết về các thuật ngữ bida không chỉ giúp bạn chơi tốt hơn mà còn làm tăng sự thích thú khi xem các trận đấu chuyên nghiệp.
Các dụng cụ chơi bida
Tương tự với bộ môn bida, các dụng cụ chơi bida cũng có sự cải tiến và phát triển không ngừng để có được kiểu dáng như hiện tại. Dưới đây là những dụng cụ chơi bida phổ biến:
Bàn bida là gì?
Khi mới xuất hiện, bàn Bida bàn không được thiết kế hiện đại và có kiểu dáng như hiện nay mà nó bao gồm các chướng ngại vật được cắt trên mặt bàn. Dần dần nó cũng được cải tiến, thay đổi để tạo thế thuận lợi cho người chơi khi cách thức chơi đã có sự thay đổi.
Gậy bida (cơ bida)
Ban đầu, những chiếc gậy bida giống như gậy golf và được sử dụng trên sân cỏ. Tuy nhiên, điểm yếu của những chiếc gậy này là khó điều khiển khi bóng lăn sát vào băng do đầu gậy có kích thước lớn. Để khắc phục điều này, gậy bida đã được thiết kế lại với đầu gậy nhỏ hơn và thon dần từ cán đến đầu, tạo nên hình dáng như ngày nay. Phần đầu gậy được gọi là đầu cơ, còn phần cuối là cán cơ.
Hiện nay, cơ bida có nhiều mẫu mã và kiểu dáng đa dạng để bạn có thể lựa chọn như gậy gỗ sơn bóng, gậy cẩn đá trang trí, gậy bọc da… Đồng thời, giá thành của chúng cũng rất phong phú, thường được quyết định bởi vật liệu và mức độ hoàn thiện. Vậy nên, cơ thủ có thể dễ dàng chọn mua được một chiếc cơ bida phù hợp với sở thích, mong muốn và ngân sách của mình.
Bóng bida (bi bida)
Ban đầu, bi bida thường được đẽo gọt từ những thanh gỗ lớn. Tuy nhiên, bi gỗ có một số nhược điểm như khá nhẹ, độ nảy không ổn định khi va chạm và độ bền không cao. Những yếu điểm này đã ảnh hưởng lớn đến trải nghiệm chơi bida của người chơi.
Phải đến tận thế kỷ 20, loại bi bida làm từ đất sét nung mới ra đời. Với nhiều ưu điểm vượt trội như trọng lượng đầm hơn khi lăn, độ nảy ổn định và độ bền cao hơn nhiều so với bi gỗ, loại bi này đã mang đến những trải nghiệm tốt hơn và được sử dụng cho đến tận ngày hôm nay.
Một số dụng cụ khác
Ngoài những dụng cụ chính trên, bạn còn cần đến một số dụng cụ khác như găng tay, lơ để có thể chơi bida một cách thoải mái nhất
Bida du nhập vào Việt Nam từ bao giờ
Cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể xác định chính xác thời điểm bộ môn bida du nhập vào Việt Nam, nhưng hầu hết mọi người đều cho rằng bộ môn này được mang đến nước ta bởi người Pháp trong thời kỳ Pháp thuộc. Kể từ đó, bida đã dần trở thành một trò chơi quen thuộc được cả giới quý tộc lẫn người dân yêu thích.
Trước năm 1975, bộ môn này đã phát triển mạnh mẽ tại miền Nam và xuất hiện phổ biến ở nhiều đô thị, làng xã. Tại TP. Hồ Chí Minh. Thời đó đã xuất hiện nhiều cơ thủ nổi tiếng như ông Năm Thượng, Ba Y, Trần Vinh Hồng (Hồng Quốc Thanh), Chín Hồng (Đinh Phước Hồng), Bảy Hóa Thời, Long, Lê Phước Lợi,…
Ngày nay, bida không chỉ là một trò chơi, mà còn gắn liền với đời sống tinh thần của mỗi người dân Việt. Bộ môn này ngày càng thu hút sự quan tâm của đông đảo người chơi, từ những người chơi nghiệp dư đến các cơ thủ chuyên nghiệp, góp phần tạo nên một sân chơi thú vị và đầy tính cạnh tranh.
Các thể loại bida là gì?
Các thể loại bida thường được phân chia theo loại bàn chơi. Trong đó, chúng ta có 2 loại bàn chính là loại có lỗ và loại không có lỗ, cụ thể là:
Bida không có lỗ
Bida không có lỗ, hay còn gọi là bida carom, được chơi trên một mặt bàn phẳng không có lỗ. Loại hình bida này khá phổ biến với kích thước bàn thông dụng là 1.5m x 3m. Dưới đây là các kiểu chơi chính trên bàn bida carom:
- Libre carom (bida libre): Đây là một thể loại phổ biến của bida carom, còn được gọi là bida tự do. Trên bàn sẽ có 3 bi, gồm 2 bi mục tiêu và 1 bi cái. Nhiệm vụ của người chơi là đánh bi cái sao cho trúng cả hai bi mục tiêu (trực tiếp hoặc gián tiếp) để ghi điểm. Người chơi tiếp tục đánh nếu ghi điểm, nếu không, lượt đánh sẽ chuyển sang đối thủ.
- Cushion caroms (bida 1 băng): Trong trò chơi này, người chơi phải đánh bi cái chạm vào cả hai bi mục tiêu và đập vào đường biên ít nhất một lần trước khi chạm bi mục tiêu thứ hai. Nếu làm được điều này, người chơi sẽ ghi một điểm; nếu không, sẽ bị trừ điểm. Người chơi đầu tiên đạt được số điểm đã quy định từ đầu sẽ giành chiến thắng.
- Bida 3 băng: Tương tự bida 1 băng, nhưng trong bida 3 băng, người chơi phải đánh bi cái chạm vào đường biên ít nhất 3 lần trước khi chạm bi mục tiêu cuối cùng để ghi điểm. Lượt đánh sẽ chuyển sang đối thủ nếu không thực hiện được. Ai đạt số điểm mục tiêu trước tiên sẽ thắng.
- Bida 4 bi: Sử dụng hai bi đỏ và hai bi trắng. Người ta sẽ đánh dấu một trong các bi trắng hoặc sử dụng bi vàng để phân biệt với các bi còn lại. Người chơi ghi điểm khi bi cái chạm và bật lại trên bất kỳ hai trong ba bi còn lại. Nếu chạm cả ba bi, người chơi nhận được hai điểm. Nếu chỉ chạm một bi, không nhận được điểm và lượt đánh chuyển sang đối thủ.
- Balkline: Đây là thể loại bida carom sử dụng một bi đỏ và hai bi cái, chơi trên bàn không có túi. Để ghi điểm, người chơi phải đánh trúng cả hai bi mục tiêu bằng bi cái chỉ sau một cú đánh.
- Bida nghệ thuật: Người chơi thi đấu bằng cách thực hiện 76 cú đánh với độ phức tạp khác nhau, yêu cầu kỹ thuật cao và sự tinh tế.
Bida lỗ
Bên cạnh bida không lỗ, còn có một thể loại khác là bida lỗ. Với loại bida này, bạn có thể thử qua các cách chơi sau:
- Bida 8 bi (Eight-ball): Đây là biến thể phổ biến nhất của bida lỗ, còn được gọi là bida sọc trơn. Trò chơi này sử dụng một bi cái màu trắng và 15 bi mục tiêu chia thành hai nhóm: 8 bi trơn (đánh số từ 1 đến 7) và 8 bi sọc (đánh số từ 9 đến 15), cùng một bi đen số 8. Người chơi phải đưa hết nhóm bi của mình vào lỗ trước, sau đó mới được đánh bi số 8 để giành chiến thắng. Nếu lượt đánh trước đó đưa được bi mục tiêu vào lỗ, người chơi tiếp tục đánh, nếu không, lượt đánh sẽ chuyển sang đối thủ.
- Bida 9 bi (Nine-ball): Chơi trên bàn bida sáu lỗ với 10 bi (1 bi cái và 9 bi mục tiêu). Các bi được đánh số từ 1 đến 9 và xếp theo hình tứ giác. Người chơi phải đánh bi cái vào bi mục tiêu theo thứ tự tăng dần. Ai đưa hết các bi vào lỗ trước sẽ thắng ván đấu. Trò chơi thường được chơi theo nhiều ván, người thắng nhiều ván nhất sẽ giành chiến thắng chung cuộc.
- Bida một túi (One pocket pool): Khác với các loại bida khác, bida một túi chỉ sử dụng hai lỗ. Mỗi người chơi có một lỗ được chỉ định, và họ phải đưa bi vào lỗ của mình để ghi điểm. Người đầu tiên đạt được số điểm thỏa thuận sẽ chiến thắng. Đưa bi vào sai lỗ sẽ bị coi là phạm lỗi, phạm lỗi ba lần liên tục được tính là thua và đối phương sẽ dành chiến thắng.
- Bida bank pool: Trong biến thể này, người chơi phải đưa 5 hoặc 8 bi vào lỗ để giành chiến thắng. Các cú đánh phải làm cho bi mục tiêu chạm ít nhất một cạnh bàn trước khi vào lỗ.
- Bida straight pool: Người chơi có thể đánh vào bất kỳ trái bi nào trên bàn để đạt được một số điểm nhất định. Trò chơi này đòi hỏi kỹ năng và chiến thuật cao để kiểm soát bi cái và bi mục tiêu.
- Snooker: Đây là biến thể phổ biến hiện nay, chơi trên bàn có sáu lỗ với kích thước lớn (dài 12 feet, rộng 6 feet). Trò chơi bắt đầu với 1 bi cái và 21 bi mục tiêu (15 bi đỏ và 6 bi màu khác nhau). Người chơi phải đưa các bi vào lỗ theo đúng thứ tự màu sắc để ghi điểm. Mỗi màu bi có một số điểm được chỉ định và người chơi nào có số điểm cao nhất sẽ chiến thắng.
>> Xem ngay: Tìm hiểu tất tần tật về bida lỗ là gì? Các kiểu chơi và cách chơi
Một số giải đấu bida nổi tiếng trong và ngoài nước
Dưới đây là các giải đấu nổi tiếng trong và ngoài nước mà bạn có thể tham khảo:
Giải đấu quốc tế
- World Cup of Pool: Giải vô địch bida pool đồng đội thế giới diễn ra hàng năm, là nơi quy tụ các đội tuyển quốc gia mạnh nhất thế giới.
- World Snooker Championship: Giải vô địch bida snooker thế giới diễn ra hàng năm, là giải đấu danh giá nhất trong môn snooker.
- US Open Pool Championship: Đây là giải vô địch bida pool Mỹ Mở rộng – một trong những giải đấu bida pool uy tín nhất thế giới.
- World Three-cushion Billiards Championship: Giải vô địch bida carom 3 băng thế giới, đây là giải đấu lớn nhất trong môn bida carom 3 băng.
- Asian Billiards Championship: Giải vô địch bida châu Á, quy tụ các cơ thủ bida mạnh nhất châu Á tranh tài ở các nội dung pool, carom và snooker.
Giải đấu trong nước
- Giải vô địch quốc gia Billiards & Snooker: Giải đấu do Liên đoàn Billiards & Snooker Việt Nam tổ chức hàng năm, quy tụ các cơ thủ bida hàng đầu Việt Nam tranh tài ở các nội dung pool, carom và snooker.
- Giải Billiards & Snooker Cúp quốc gia: Giải đấu do Liên đoàn Billiards & Snooker Việt Nam tổ chức thường niên, thu hút đông đảo các cơ thủ bida tham gia.
- Giải Billiards Carom 3 băng Truyền thống Quốc tế Bình Dương: Giải đấu quốc tế được tổ chức tại Bình Dương, Việt Nam, thường thu hút đông đảo cơ thủ bida carom 3 băng mạnh nhất thế giới đến tham dự.
- Giải Billiards carom 3 băng Nam Kỳ Khởi Nghĩa tranh Cúp Út Nhi: Giải đấu truyền thống được tổ chức tại TP. HCM, Việt Nam, là một trong những giải bida carom 3 băng lâu đời và uy tín nhất Việt Nam.
Cách tính điểm khi chơi bida
Dưới đây là cách tính điểm và cách phân định thắng thua khi chơi bida mà bạn có thể tham khảo:
Cách ghi điểm trong bida là gì?
- In (Vào) – Off (Tắt): Khi bi cái của người chơi chạm vào một trong các bi trên bàn và sau đó đi xuống một túi, người chơi sẽ được ghi điểm.
- Pot: Đây là cách ghi điểm khi người chơi đánh bất kỳ quả bóng nào của mình (ngoại trừ bi cái) vào túi.
- Canon: Người chơi thực hiện các cú đánh sao cho bi cái chạm vào các bi mục tiêu sau khi đã chạm vào thành băng đủ số lần theo quy định của từng biến thể bida.
Cách phân thắng thua
- Phạm lỗi: Sau mỗi lần phạm lỗi, đối thủ có quyền đưa bóng vào vị trí mình mong muốn hoặc để lại vị trí hiện tại. Việc phạm lỗi có thể bao gồm các hành động như đánh bi cái vào lỗ, không chạm vào bi mục tiêu, hoặc vi phạm các quy tắc khác của trò chơi.
- Xác định người chiến thắng: Người chơi đầu tiên đạt được tổng số điểm đã công bố trước khi bắt đầu trò chơi sẽ là người chiến thắng. Các điểm số được ghi nhận thông qua các cú đánh hợp lệ và không phạm lỗi. Trong một số biến thể, người chơi cần phải đánh hết bi của mình vào lỗ hoặc đạt được số điểm cụ thể để giành chiến thắng.
Các tay cơ nổi tiếng (VNam và quốc tế)
Dưới đây là một số cơ thủ nổi tiếng tại Việt Nam và trên thế giới mà bạn có thể tham khảo, theo dõi cũng như học hỏi nếu muốn phát triển theo con đường bida chuyên nghiệp:
- Efren Reyes (Philippines): Được mệnh danh là “The Magician”, Efren Reyes là một trong những tay cơ bida pool vĩ đại nhất mọi thời đại. Ông đã giành được hơn 75 danh hiệu quốc tế, bao gồm 16 danh hiệu vô địch thế giới.
- Marco Feldman (Đức): Feldman là một tay cơ bida pool chuyên nghiệp người Đức, được biết đến với kỹ năng điêu luyện và độ chính xác cao. Marco Feldman từng dành được 10 danh hiệu vô địch thế giới, trong đó có 5 danh hiệu trong môn bida pool 9 bóng.
- Torbjörn Blomdahl (Thụy Điển): Blomdahl là một huyền thoại trong làng bida pool, được mệnh danh là “The King of Carom”. Cho đến nay, ông đã giành được 35 danh hiệu vô địch thế giới trong các môn bida carom khác nhau.
- Frédéric Caudron (Bỉ): Caudron là một cơ thủ bida pool người Bỉ, được biết đến với lối chơi tấn công mạnh mẽ. Ông đã từng nhận được danh hiệu vô địch thế giới 7 lần trong môn bida pool 3 băng.
- Dick Jaspers (Hà Lan): Jaspers là một tay cơ bida pool đến từ Hà Lan, được mệnh danh là “Mr. Perfect”. Đến nay, Jaspers đã nhận được 6 danh hiệu vô địch thế giới trong môn bida pool 3 băng.
- Trần Quyết Chiến (Việt Nam): Trần Quyết Chiến là một tay cơ bida pool người Việt Nam, được mệnh danh là “The Shark”. Anh đã giành được 3 danh hiệu vô địch thế giới trong môn bida pool 10 bóng và là tay cơ Việt Nam đầu tiên vô địch thế giới.
- Nguyễn Đức Anh Chiến (Việt Nam): Anh Chiến được biết đến với lối chơi phòng thủ chặt chẽ. Anh từng giành được 2 danh hiệu vô địch thế giới trong môn bida pool 9 bóng.
- Ngô Đình Nại (Việt Nam): Lại là một tay cơ bida pool người Việt Nam, Được mệnh danh là “The Machine”, Ngô Đình Nại đã giành được 3 danh hiệu vô địch châu Á trong môn bida pool 10 bóng.
Một số câu hỏi thường gặp
Ngoài bida là gì, Review Bida sẽ trả lời một số câu hỏi thường gặp khác của bạn đọc trong nội dung dưới đây
Bida tiếng Anh là gì / Chơi bida tiếng Anh là gì?
Trong tiếng Anh, bida được gọi là billiards, chơi bida tiếng Anh là play billiards. Tuy nhiên, từ billiards này có thể được sử dụng để bao hàm một số loại hình bida khác nhau, chẳng hạn như: Pool, Snooker, Carom… Ngoài ra, còn có nhiều biến thể khác của bida, chẳng hạn như bida Mỹ, bida Pháp, bida Ý…
Người chơi bida gọi là gì?
Nhiều người thắc mắc người đánh bida gọi là gì? thì người chơi/ đánh bida có thể được gọi là tay cơ, cơ thủ, vận động viên bida… Còn trong tiếng Anh, người ta thường gọi với các tên như Billiards player, Billiards competitor, Cueist, Pool player, Snooker player, Carom player…
Các loại hình Billiards & Snooker là gì?
Có 2 loại hình bida chính là bida lỗ và bida không lỗ, trong đó bida không lỗ gồm Libre carom, Bida 1 băng, Bida 3 băng, Balkline, Bida nghệ thuật và bida lỗ sẽ có Bida 8 bi, Bida 9 bi, Bida một túi, Bida bank pool, Bida straight pool, Snooker…
Bên trên là câu trả lời cho thắc mắc bida là gì vì một số thông tin cần biết về bộ môn thể thao này. Nếu đây là bộ môn bạn yêu thích, đừng quên theo dõi các bài viết tiếp theo của Review Bida để không bỏ lỡ các kiến thức, mẹo chơi bổ ích nhất, bạn nhé!
